La Morépire in Bertrix, een erfgoedwaarde
11
apr
2017
Door Pascale Ghislain 11 april 2017 Categorieën Bewegen, Eten en drinken, Geschiedenis, Met het gezin, Natuur, Ontdekken en bezoeken Geen commentaar
Ontdek dit artikel van Blik op de Ardennen (n°3, maart 2013) gewijd aan de « fascinerende magie van de ondergrondse Ardennen ». Een blik op de regio van Bertrix en op de ondergrondse leisteengroeven van Morépire !
OnTdek
Door de toeristische opwaardering van de getuigen uit het verleden kan het geheugen van de mensheid bewaard blijven. In La Morépire in Bertrix heeft Yves Crul voor het grote publiek een levend museum willen openen dat een inkijk geeft op een industrieel verleden waar nog de ziel van de vroegere mijnwerkers rondwaart.
Daar was ongetwijfeld geloof voor nodig dat bergen verzette. “We moesten”, vertelt hij, “honderden m3 steenafval ruimen en vervolgens duizenden m3 water oppompen. De pompen
werden op 17 december 1995 ingeschakeld en op 27 mei 1996 bereikten we de tweede verdieping van de mijn, op min 45 meter. De site is toegankelijk sinds Pasen 1997.”
Deze site geeft een idee van de ontginningswijze van een leisteengroeve en van de levensomstandigheden van de leisteenarbeiders (schailletons of scailtons). In het Waals betekent Morépire ‘zwarte steen’, die in dit deel van de vallei van de Aise, een kleine bijbeek van de Semois, van 1889 tot 1977 zal ontgonnen worden.
De ontginning van de steen gebeurde er in ondergrondse galerijen op drie diepteniveaus: 25, 45 en 60 meter. De ontginningskamers waren een twintigtal meter groot aan de zijde. De blokken werden naar boven gehaald, terwijl het afval van het kappen en klieven van de blokken en het uitgraven van de galerijen achterbleef.
De initiatiefnemer heeft zich heel wat inspanningen moeten getroosten om deze site aan te leggen en in stand te houden. Maar gelukkig kon Yves Crul rekenen op de steun van overtuigde aandeelhouders en van de gemeente Bertrix.
Een bezoek dat niet onberoerd laat
Eens voorbij het mos en de varens die tijdens de eerste meters van de afdeling aan de muren hangen, komen we geleidelijk in de buik van de aarde op een diepte van 25 meter. Daar heerst een temperatuur van 8 tot 1O graden.
Het bezoek wordt toegelicht door ‘levensechte’ gidsen of met meertalige audiogidsen. Het doet rillen, niet zozeer van angst, maar wel bij de gedachte aan die mannen die met hun elementaire werktuigen, zoals houwelen, pieken, koevoeten, keggen, beitels en stalen klophamers die tunnels hebben gegraven en blokken tot 120 kg uit deze kamers sjouwden. Ze droegen ze op hun rug naar boven, met een jute zak die met gerst was opgevuld. Op houten ladders klommen ze naar de galerij langs een treinspoor.
Het bezoek is volkomen veilig, maar spreekt boekdelen over het leven van deze ‘leisteenmakers’ die datzelfde solidariteitsgevoel hadden als de mijnwerkers uit de koolmijnen. Omdat wie dezelfde moeilijke momenten kende, zich verbonden voelt. Het leven van de mijnwerkers was inderdaad erg hard en ze verdienden net genoeg om hun gezin eten te geven. Maar velen nemen er met weemoed afscheid van, ook al zagen ze hun kinderen liever niet de fakkel overnemen.
Programma’s à la carte
Er worden programma’s opgemaakt waarin ieder zijn gading kan vinden: de nieuwsgierigen, de lekkerbekken, de aanhangers van boswandelingen, de liefhebbers van mooie landschappen en al wie graag beweegt.
Voor een dag met het gezin of in groep: bezoek aan de mijn in de voormiddag en ’s middags verschillende mogelijkheden om ter plaatse te lunchen. De namiddag kan besteed worden aan het sportieve parcours van Cap-nature. Ook gecombineerde bezoeken met ‘l’Ardoisalle’ in Alle-sur-Semois zijn mogelijk. Daar is de leisteengroeve te zien zoals ze was bij de sluiting in 1947. Een showparcours leidt u op ontdekking via de treffende en humoristische getuigenis van een mijnwerker van toen.
De ‘fijnproeversmijn’ is een uniek concept in Europa.
Het ondergrondse parcours is opgevat als een lekkerbekwandeling, met onderweg haltes voor het aperitief, soep en het hoofdgerecht, waaronder de ‘Canadas al Rousse’. Weer aan de oppervlakte sluiten koffie en dessert het bezoek af.
Individueel bezoek mogelijk (zelfs voor één enkele persoon), elke zondag van het jaar, en elke dag na reservering voor groepen vanaf 10 personen. Aanpassingen mogelijk op verzoek.
Nog een zeldzaamheid in Morépire
Een gepatenteerde kaas die gefabriceerd wordt door de schapenhouderij van Acremont rijpt in een donkere mijngalerij. Het is een kruidenkaas die de passende naam « Bleu de Scailleton » kreeg. Hij werd ontworpen door meester-kaasmaker Peter De Cock. Onlangs nog werd zijn kaas uitgekozen om de beste producten van onze Ardense streek te vertegenwoordigen op het Koningsfeest in Brussel. De smaakpapillen van hunne hoogheden waren in de wolken. www.bergerie-acremont.be
De weg van de sprekende stenen
Hebt u maar een halve dag, volg dan de weg van de sprekende stenen (La voie des pierres qui parlent). Dat is een wandeling van 7 km in de vallei van de Aise, die u meer vertelt over de vele toepassingen van schist in de streek (huizen, paalwerk, grafstenen). ‘De weg van de sprekende stenen’ zoomt in op de mensen, de landschappen, het erfgoed van de schistrijke Ardennen.
Deze wandelroute loopt langs de oude spoorweg van de vallei van de Aise-beek. Onderweg geven duidingsborden meer uitleg. Een roadbook is gratis beschikbaar in La Morépire.
Een genootschap om de herinnering te bewaren
In 1998 beslissen inwoners van èn inwijkelingen in Bertrix om hulde te brengen aan zij die hun stempel drukten op de geschiedenis van onze regio. Ze willen het land van Bertrix beter doen kennen en richten een broederschap op dat ze de naam ‘Scailtons de Bertrix’ geven. De leden van het genootschap willen de herinnering aan de leisteenbewerkers en aan hun dagelijks voedsel in leven houden. Ze dragen trouwens zelfs de namen van de beroepen die in de leisteengroeven werden uitgeoefend: Grand Mwaisse, Craboteû, Porion, Porteû, Forgeû, …
Natuurlijk hebben ze zelf nooit het harde vak van mijnwerker beoefend. Maar ze willen, in alle gezelligheid, eer betonen aan deze reuzen van de dieptes. Zo bereiden ze de ‘patates aux rousses’ (aardappelen met goudbruin gebakken spek) en de befaamde ‘Pôsté aux pommes’, die aan de andere kant van het Kanaal ‘apple pie’ genoemd wordt. Hun groot jaarlijks feest houden ze op de laatste zondag vóór de feestdag van de heilige Barbara, die op 4 december gevierd wordt.
Natuurlijk moest er ook een drankje bij horen. Dat werd de ‘Moraipire’, een bier dat gebrouwd wordt bij een ambachtsman van Breuvanne (brouwerij Millevertus: www.millevertus.be). Dit bier wordt vervaardigd met wonderbaarlijk water uit een put, volgens de smaak van de leden van het genootschap. Het is een mooi goudblond bitter bier met een alcoholgehaltevan 9°.
ALS Uitdaging
CapNature biedt in de galerijen en de vroegere ontginningskamers van La Morépire een parcours van het type schattenjacht aan. Het spel duurt ongeveer 2,5 uur en wordt 25 meter diep gespeeld. Er is geen enkel gevaar en het vraagt geen bijzondere lichaamsconditie, behalve dan dat het niet aangewezen is voor mensen met claustrofobie of astma.
Kinderen mogen meedoen vanaf vijf jaar. Wat primeert in het hele avontuur is organisatietalent en teamgeest.
CapNature, rue du Babinay, 1 – B-6880 Bertrix
Tel. :+32(0)488 28 58 20 – info@capnature.me – www.capnature.org